چاپ سبز
چاپ سبز حرکتی صنعتی است که طی سالهای اخیر به شتاب ثابتی رسیده است تا چندی پیش چاپ سبز به طور عمده توسط گروه‌های فعال و طرفداری چون سرمایه گذاران و شرکت‌های خرد و واسطه که تمایلاتی به این زمینه داشتند پیگیری و انجام می‌شد ولی امروزه چاپ سبز توجه شرکت‌های بزرگ و سازمان‌های دولتی را نیز به خود جلب کرده که در بین آنها از شرکت‌هایی که عملیات‌های اکو (محیط زیست) دوستانه را آغاز کرده‌اند، می‌توان اچ پی و Microsoft و دل (شرکت) را نام برد که در زمینه ی تکنولوژی پیشرو هستند.
تعریف چاپ سبز
اما تا کنون هیچ تعریف دقیق و ثابتی برای چاپ سبز ارائه نشده همان‌طور که هیچ استاندارد روشن و راهنمایی برای تعیین سبز بودن یا نبودن شرکت‌ها وجود ندارد چه بسا شرکت‌هایی هستند که خود را سبز معرفی می‌کنند در حالی که نیستند در همین حین شرکت‌هایی هم هستند که دست به عملیات‌هایی در زمینه چاپ سبز زده‌اند ولی محصول‌های خود را با نام چاپ سبز ارائه نمی‌دهند و متقابلآ عموم هم آنها را با نام چاپ سبز نمی‌شناسد.
در واقع چاپ سبز تعریفی برای جنبش صنعت چاپ به سوی بازیافت استفاده مجدد و کاهش استفاده منابع برای چاپ و تبلیغات است. به عنوان مثال مواد مازاد، جوهر، حلال ها و کاغذ ها بازیافت می شوند و ترویج دادن چاپ اطلاعات بدون کاغذ و در انرژی تجهیزات استفاده شده برای چاپ صرفه جویی شود. پدیده گرم شدن کره زمین و گسترش حفره ایجاد شده در لایه اوزون به ویژه نواحی قطبی باعث افزایش حساسیت نسبت به حفظ و نگهداری محیط زیست در بسیاری از جوامع شده است. به گونه ای که امروزه بسیاری از کشورها به همراه بسیاری از تشکل‌های اقتصادی به عنوان پیشگامان این جنبش پیشگیرانه به تصویب قوانین و استانداردهایی برای حفظ محیط زیست روی آورده‌اند.
چاپ سبز در صنعت چاپ
این قوانین تاثیر به سزایی بر صنعت چاپ به عنوان یکی از بزرگترین مصرف کننده های محصولات به دست آمده از مواد شیمیایی که سهم عمده ای در فرستادن گازهای مضر و ذرات گرد و غبار و ایجاد آلودگی صوتی دارد گذاشته است. در ادامه به مشکلات پیش روی صنعت چاپ در اجرا استاندارد ها و قوانین خواهیم پرداخت.
با وجود کمبودهایی در ایجاد استاندارد، راهنما یا تعریفی روشن، ویژگی‌هایی به طور کلی پذیرفته شده و استانداردهایی به چاپ سبز نسبت داده شده که برخی از آنها توسط سایت Bay Area Green Business Program در سال ۲۰۰۴ فهرست شد:
- استفاده از ورق بازیافتی و کامپیوتر و تجهیزات با انرژی کارآمد.
- دیجیتالی و کامپیوتری شدن عملیات‌های پیش از چاپ
- بازیافت مواد مازاد و باطله همچون ورق، جوهر و حلال‌ها
- بهره‌برداری از جوهرهایی که عاری از الکل، مواد شیمیایی سمّی یا هرگونه ترکیبات آلی فرار (VOCs) می‌باشند
- استفاده از روش‌های ارتباطی بدون کاغذ
- تلاش‌های صادقانه و فعال در آموزش مشتری در تفهیم محاسن چاپ سبز
صنعت چاپ و اثراتش بر محیط
بسیاری از گروه‌های طرفدار حفظ محیط زیست وضعیت رو به وخامت جنگل‌ها را به عنوان عواقب صنعتی سازی و نیاز جامعه به گسترش زیستگاهش در راستای همسازی و اصلاح جمعیت در حال رشد محکوم می‌کنند.
مواد سمی متعدد معمولآ با وجود روش‌های چاپ سنتی تولید می‌شوند. اکثر جوهرهای استفاده شده در چاپگرهای تجاری، تولید شده از مواد نفتی هستند که منبع سوخت غیرقابل تجدید می‌باشد. از این گذشته جوهرهای نفت پایه حاوی مقدار زیادی VOC (مواد آلی فرار) هستند که به هوا و ذخایر آب نشت می‌کند. حضور بالای VOC علاوه بر بروز سرطان باعث نقص در تولد کودکان نیز می‌شود.
حلال‌ها ومواد شیمیایی مورد استفاده در چاپخانه‌ها سمّی و خطرناک هستند و باعث افزایش خطر ابتلا به مشکل‌های سلامتی مزمن و کشنده از جمله بروز نارسایی کلیه و کبد می‌شود. مشخص است که فرایند تولید کاغذ بکر برای محیط زیست ضرر دارد، به همین دلیل است که گروه‌های طرفدار محیط زیست بر چاپ سبز اسرار می‌کنند و مردم را راجع به آن آگاه کنند.
چاپ سبز راه حلی بهتر
چاپ سبز از روش‌های مختلفی به کاهش بحران زیست محیطی کمک می‌کند:
- برگشت برهنه سازی جنگل‌ها
از موارد مورد توجه در چاپ سبز جستجو برای منبعی جایگزینی به جای خمیر کاغذ تولید شده از درخت می‌باشد. همان‌طور که ذکر شد تولید کاغذ بکر سهم زیادی در ازبین رفتن جنگل‌ها دارد.
از طریق تلاش‌های انجام شده توسط گروه‌های طرفدار منابع دیگری به عنوان مواد خام برای تولید کاغذ یافت شده است که این مواد پایداری زیست‌محیطی بیشتری دارند علاوه بر این، محصول‌های کاغذی از آنها تولید شده که به اندازهٔ کاغذ ماندگار و کیفیتی بالا داشتند. در بین این منابع مواد خام می‌توان به کنف، مواد ترکیبی و پنبهٔ اصلاح شده اشاره کرد.
و در آخر کاغذهای بازیافت شده و «ضایعات پس از مصرف کننده» (PCW) می‌باشد که تعریفشان به ترتیب چنین است: «کاغذی که شامل درصدهای مختلفی (از ۱۰٪ تا ۱۰۰٪) الیاف بازیافتی باشد» و «کاغذی بازیافت شده بعد از این که توسط مصرف کننده استفاده شد و دور ریخته شد»
- کاهش وابستگی به مواد نفتی
دومین سود چاپ سبز کاهش وابستگی به مواد نفتی می‌باشد، که منبعی غیرقابل تجدید می‌باشد. مواد نفتی تقریبآ همه جا در چاپ سنتی پیدا می‌شود. مواد نفتی برای نیرو بخشیدن به چاپخانه و دیگر تجهیزات استفاده شده در چاپ و تولید کاغذ نیاز می‌باشد. اکثر جوهرهای استفاده شده درچاپ نفت پایه می‌باشند. همچنین چسب‌های مورد استفاده در صحافی نیز مشتق شده از نفت می‌باشد.
امروزه چاپگرهای سبز از تجهیزات و کامپیوترهایی استفاده می‌کنند که بهره‌وری بیشتری از انرژی دارند و تعداد کمی از آنها با انرژی خورشیدی و باد کار می‌کنند. همچنین جوهرهای سویا پایه در حال تبدیل شدن به یک جزء اصلی در کمپانی‌هایی می‌باشد که در حال کار روی چاپ سبز می‌باشند.
- کاهش مواد سمّی و ضایعات رها شده در محیط
سومین سود چاپ سبز کاهش میزان مواد سمّی و ضایعات رها شده در طبیعت می‌باشد. با چاپگرهای سبزی که تغییر جهت داده‌اند در استفاده از مواد اولیه‌ای که باعث رهایی مواد شیمیای سمّی و VOCها در محیط می‌شوند و باعث بروز مشکل در سلامت کارکنان چاپخانه‌ها و عموم مردم می‌شود این امید هست که این مشکل‌ها بالاخره رفع شوند.
اگرچه راه حل‌هایی که چاپ سبز نشان می‌دهد آن طور که بعضی انتظار دارند در نگاهی اجمالی و سریع به چشم نمی‌آید ولی به مرور زمان اثرهای مفید و مهمی می‌گذارد. به هر حال چیزی که لازم است تلاشی آگاهانه برای فعالیت مداوم بر چاپ سبز می‌باشد.
مشکلات پیش روی صنعت چاپ در اجرا استاندارد ها و قوانین
- مواد مصرفی و ایجاد آلودگی
امروزه محصولات چاپی یکبار مصرف از جمله کاغذ و بسته بندی‌ها به عنوان منبع اصلی ضایعات بر جای مانده از صنعت چاپ در طبیعت محسوب می‌شوند. علیرغم گسترش چشمگیر رسانه‌های الکترونیک در جهان و استفاده از مواد دیگری به جای کاغذ در چاپ بسته‌بندی‌ها، به علت نقش عمده ای که کاغذ در صنعت چاپ دنیا ایفا می‌کند همچنان مصرف آن در هر سال رو به افزایش است. به همین دلیل فشار زیادی بر این صنعت برای استفاده از روش‌های جدید در تولید به منظور کاهش باطله وجود دارد. از جمله این روش‌ها می‌توان به فن‌آوری‌های جدید ارائه شده توسط سازندگان ماشین‌آلات چاپ به منظور مشارکت در کاستن از میزان مواد مصرفی اشاره کرد.
در سال ۱۹۹۹ بررسی اطلاعات به دست آمده از داده‌های موجود درباره میزان تولید گازهای سمی توسط صنعت چاپ در آلمان و انتشار این مطلب توسط اوکوپول (OKOPOL) که صنعت چاپ آلمان با تولید سالیانه ۷۰۰۰۰ تن گاز سمی و ارسال آن به طبیعت در میان آلوده‌کننده‌ترین صنایع این کشور قرار گرفته است، بسیاری از دست‌اندرکاران عرصه چاپ و تولید مرکب و مواد مصرفی و مواد شیمیایی را به فکر یافتن راه حلی اساسی و پایدار برای حل این موضوع انداخت. البته در این اطلاعیه علاوه بر گازهای سمی (VOC) موارد دیگری از قبیل آلودگی صوتی ناشی از چرخش موتورها و چرخ دنده‌ها و حرکت بخش‌های متحرک در ماشین‌های چاپ، بخار مرکب، گردوغبار تولید شده حاصل از کاغذ و پودرها و گاز اوزون نیز به عنوان منابع آلودگی مد نظر قرار گرفتند.
- جایگزین مواد آلاینده
به منظور کاهش آلودگی‌های ناشی از مواد مصرفی در حوزه‌های مختلف صنعت چاپ، مواد جایگزینی در رشته‌های پیش از چاپ، چاپ و پس از چاپ جست و جو می‌شود.
- پیش از چاپ
با ورود صنعت چاپ به دنیای دیجیتال و استفاده از روش تصویربرداری مستقیم بسیاری از کارهای انجام شده پیش از چاپ افست، گود، فلکسو و غیره و مواد تولید شده ناشی از آنها از جمله فرآیند کپی‌کردن که موجب تولید گاز اوزون می‌شود و تولید فیلم و ساخت پلیت که مقادیر زیادی رسوبات جیوه از خود بر جای می‌گذارد، اموری غیر ضروری به نظر می‌رسند.
- چاپ افست
تولید گازهای سمی در اثر تبخیر الکل ایزوپروپیل موجود در محلول به کار رفته در منبع نوردستگاه‌های افست خشک از جمله مسائلی است که همواره مورد توجه بوده است. از جمله راهکارهای پیشنهادی برای حل این معزل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش میزان الکل به‌کار رفته
- استفاده از دستگاه‌های چاپ هیبرید که در آنها از مواد دیگری به عنوان جایگزینی برای الکل استفاده شده است .
- به کارگیری ماشین آلات افست خشک که به طور کلی هیچ حلالی ندارند.
- جایگزین ساختن این گازها در واحدهای تمیز کننده غلتک‌ها و نوردهای دستگاه با روغن‌های گیاهی و معدنی با نقطه جوش بالا که پس از فیلتر شدن دوباره قابل استفاده هستند.
- به کارگیری مرکب‌های جامد (البته ماده به کار رفته در دستگاه‌های چاپ هیبریدی نیز خود بعد از چندین بار چرخش و بازیافت سرانجام به صورت ماده‌ای بسیار خطرناک برای محیط زیست دفع و وارد طبیعت می‌شود.)
استفاده از ماشین آلات چاپ افست خشک علاوه بر کاستن از میزان گازهای سمی از تولید بخار مرکب در فضای چاپخانه نیز جلوگیری به عمل می‌آورد. همچنین این ماشین‌ها برای چاپ با کیفیت بالا تنها به مقدار کمی پودر نیاز دارند که این مقدار اندک نیز به همراه گردوغبار کاغذ توسط سیستم‌های تمیز کننده هوا نظیر ACSقابل جمع‌آوری هستند. از آنجایی که تاباندن اشعه ماورای بنفش برروی پوشش‌ها و مرکب‌های مایع به منظور خشک کردن آنها سبب تولید گاز اوزون می‌شود، به کارگیری مرکب‌های جامد علاوه بر حذف گاز اوزون از هزینه‌های گزاف تحمیلی برای خشک کردن مرکب‌های UVمی‌کاهد.
- چاپ گود
کاهش قابل توجه میزان مایع تولون تولید شده در چاپ گود به علت استفاده از مرکب‌های حاوی مقادیر بسیار کمتری از این مایع و به کارگیری فن‌آوری‌های جدید در فشرده‌سازی و بازیابی گرما از هوای گرم خشک‌کن‌ها باعث شده تا این مواد دیگر به عنوان تهدیدی برای محیط زیست و سلامت بشر به حساب نیایند. همچنین امروزه پوشش‌های سرطان‌زای نیتروبنزن دار جای خود را به حلال‌های بی ضرر دو عنصری مانند آنچه در چاپ فلکسو به کار می‌روند داده‌اند و مرکب‌های آب‌پایه به دلیل هزینه‌های سنگینی که برای خشک شدن تحمیل می‌کنند به ندرت مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- چاپ فلکسو (برجسته)
در گذشته سوختن حلال‌های به کار رفته در مرکب‌های چاپ فلکسو در خروجی هواکش ماشین‌ها و بازیافت آنها سبب تولید مقادیر زیادی گازهای سمی الکلی و بودار می‌شد. به همین خاطر امروزه بیشتر از مرکب‌های UVبرای چاپ بر روی فیلم و از مرکب‌های آب پایه برای چاپ بر روی ورق‌ها و صفحات مواج استفاده می‌شود.
- چاپ سیلک اسکرین
مرکب‌های به کار رفته در چاپ سیلک اسکرین از تنوع بسیاری برخوردارند. در این دستگاه‌ها بسته به سطح چاپی، می‌توان از مرکب‌های نامرغوب که مقادیر زیادی VOCتولید می‌کنند تا مرکب‌های آب پایه و UVکه هیچ گونه ضرری برای طبیعت از نظر تولید گازهای سمی ندارند، استفاده کرد. لازم به ذکر است که در ماشین آلات سیلک اسکرین، شابلون‌سازی به مراتب ضایعات بیشتری نسبت به تمیز کردن واحدهای مرکب به دنبال خواهد داشت.
- چاپ دیجیتال
روش الکتروفتوگرافیک (نظیر آنچه در ماشین‌های کپی و پرینترهای لیزری به کار گرفته می‌شود) دارای مشکلاتی است که آن را در زمره روش‌های ناسازگار با محیط زیست قرار می‌دهد. از جمله این موارد می‌توان به تولید ذرات ریز جامد در هنگام استفاده از تونرهای خشک و وارد شدن مواد بسیار خطرناکی مانند بنزن و ترکیبات نیتروژن دار و فلزات سنگین به طبیعت در اثر استفاده از تونرهای نامرغوب و غیر استاندارد اشاره کرد. این در حالی است که حتی استفاده از مرکب‌های UVو جوهرافشان (Ink Jet)نیز به دلیل این که در تولید آنها حلال‌های خطرناکی مانند اتیل استات و بوتیل استات به کار رفته‌اند نمی‌تواند به طور کامل از تولید گازهای سمی و مواد یاد شده جلوگیری به عمل آورد. به نظر می‌رسد که تنها راه موثر برای حذف این مواد خطرناک در هنگام چاپ به روش جوهر افشان استفاده از مرکب‌های آب پایه باشد.
عملیات تکمیلی ناپیوسته
در راستای حرکت صورت گرفته در استفاده از تکنولوژی‌های جدید و دوستدار طبیعت، امروزه شاهد تقاضای روزافزون برای استفاده از لمینیت‌های مرطوب، حرارتی (Thermal)و گرانولی به جای انواع خشک آن و تولید مرکب‌های آب پایه، UVو فیلم‌های لمینیت در مراحل تکمیلی هستیم. به علاوه به عنوان استانداردی برای این حلقه از زنجیره چاپ میزان ۵ تن VOCدر سال به عنوان آستانه آلوده کنندگی این بخش تعیین شده است.
قوانین و استانداردهای کلی وضع شده در راستای حفاظت از محیط زیست
امروزه با افزایش آگاهی مردم نسبت به عواقب جبران ناپذیر ناشی از تخریب محیط زیست توسط بشر، تمایل بازار برای خرید محصولات سبز و دوستدار طبیعت روز به روز در حال افزایش است. به گونه‌ای که صنعتگران مختلف ابداع و به‌کارگیری روش‌های نوین در تولید را به منظور کاستن از میزان آلایندگی برگ برنده خود در جذب بازار می‌دانند. در این میان فعالان عرصه چاپ و بسته‌بندی نیز با تلاش برای دریافت گواهینامه‌های زیست محیطی مختلف و به کارگیری متخصصان در بخش مدیریت محیط زیست وارد رقابت فشرده‌ای با یکدیگر شدند. از جمله این گواهینامه‌ها می‌توان به سری گواهینامه‌های ۱۴۰۰۰ ISO(که استفاده از سیستم مدیریت محیط زیست را توسط شرکت دارنده آن تضمین می‌کند)، گواهینامه EMAS(که در قبال سیاست‌های اتخاذ شده زیست‌محیطی توسط کمپانی‌ها به آنها اهدا می‌شود) و گواهینامه‌های PEFCو FSC(برای حفاظت از جنگل‌ها) اشاره کرد.
تاثیر قوانین وضع شده بر صنعت چاپ
در اروپا با ابلاغ دستورالعمل IPPC به کشورهای عضو اتحادیه اروپا از سوی این اتحادیه که منجر به هماهنگ شدن این کشورها در اجرای قوانین مبارزه با آلودگی محیط زیست شد، تغییراتی در استانداردهای موجود برای حلقه‌های مختلف موجود در زنجیره چاپ به وجود آمد و چاپخانه‌های قدیمی ملزم به تطبیق خود با این استانداردهای جدید تا پائیز سال ۲۰۰۷ شدند ضمن این که محدودیت‌هایی در میزان مصرف حلال‌های تولیدکننده VOCدر هر ساعت از فعالیت چاپخانه به و جود آمد. لازم به ذکر است که این سقف‌های تعیین شده برای مواد مختلف هر ساله مورد تجدیدنظر و به روزرسانی قرار می‌گیرند.
بدون دیدگاه