قدمت صنعت چاپ به قرون وسط بر می گردد ،چین منشا پیدایش صنعت چاپ است و از چین وارد اروپای غربی رسیده است
و صد ها سال پیش صنعت چاپ وارد ایران شد.
صنعت چاپ در ایران
تاریخ چاپ در ایران در دوران صفویان باز می گردد،کشیشان ارامنه در جلفای اصفهان با آن تعدادی دعا و ذکرهای مسیحی را چاپ کردند.
در دوره حکومت نادرشاه افشار به گزارش دو سیاح خارجی جزوه‌هایی به لاتینی و عربی در ایران چاپ و پخش شد. اما این در دوران ولایت عهدی عباس میرزای نایب السلطنه است که صنعت چاپ در ایران به‌طور جدی آغاز و شکل می‌گیرد.
زمان فتحعلیشاه قاجار خواهان پیشرفت‌های نظامی و سیاسی بود، به ویژه برای تعلیم و آموزش سپاه شکست خورده در جنگ‌های با روس و دیگر علوم لازم،
به ضرورت رفع عقب ماندگی‌های محسوس در آن زمان؛ در این میان چاپخانه‌ای لازم بود که به نشر روزنامه و کتاب‌های آگاهی دهنده به ویژه کتاب‌های علمی اختصاص یابد. این مهم سرانجام با حمایت و پی‌گیری‌های او محقق شد. بدین ترتیب، او بنای نخستین چاپخانه‌ای را گذاشت که در ایران، به زبان فارسی و با روش چاپ سربی، به نشر کتاب پرداخت.
پیدایش چاپ تصویری در ایران به زمان محمد شاه بر می‌گردد. نخستین کتاب شناخته شده‌ای که چاپ مصور شد، کتاب «لیلی و مجنون» مکتبی بود که در سال۱۲۵۹هـ. ق به چاپ رسیده‌است.
روزنامهٔ وقایع اتفاقیه به عنوان اولین روزنامهٔ دولتی و دومین روزنامهٔ ایرانی نیز از شماره ۴۷۰ (مورخ پنج شنبه ۲۱ محرم ۱۲۷۷) به بعد، مصور است و در مدت چهار سال ۸۸ شماره آن را مصور چاپ کرده‌اند. از آن پس، بهره‌گیری از چاپ مصور به تدریج در روزنامه‌های دیگر نیز معمول شد.
اولین فرد ایرانی که چاپ تصویری را فرا گرفت، آقا میرزا عبدالمطلب نقاش باشی اصفهانی بود. میرزا عبدالمطلب از طرف امنای دولت به فرنگ فرستاده شده و در آن جا چاپ تصویری آموخته بود. وی از هوشمندان عصر خود بود و افراد دیگری از جمله آقا میرزا ابوتراب نقاش مخصوص وزارت انطباعات چاپ مصور را از او فراگرفته‌اند.
در نظر داشته باشیم که میان چاپ سنگی مصور و چاپ سربی مصور تفاوت بود.
صنعت چاپ در جهان
قبل از اختراع صنعت چاپ مردم کتاب های و نامه های خود را به صورت دست نویس می نوشتند و در امپراطوری های روم و آتن کتاب ها با دست نوشته می شد و همنین مسئله باعث می شد تا قیمت کتاب تا حد بسیار زیادی گران شود
و خیلی از مردم توانایی و بودجه خرید کتاب هارا نداشتند ، در قرون وسط نویسنده ها نوشته های خود را بر روی پوست گاو یا گوسفند می نوشتند و بعد ها دیگر از پاپیروس و شارلمانی استفاده نشد
و گفته می شود که کاغذ از سرزمنی های اسلامی وارد اروپا شد و همچنین مسلمانان شیوه تولید کاغذ را از مردمان چین می آموختند
برای درست کردن کاغذ از الیاف گیاه استفاده می کردند به اینصورت که آن را خرد نموده و به شکل خمیر در می آوردند و سپس خمیر بدست آمده را به صورت یک لایه نازک در آورده و بر روی یک پارچه یا صفحه پهن می نمودند و فشار می دادند تا آب اضافی از آن خارج شود. بدین ترتیب در اواخر قرون وسطی دیگر پوست و کاغذ پوستی جای خود را به کاغذ گیاهی داد.
اگرچه اشپیل فوگل هیچ اشاره ای در کتاب خود به کشور چین و مشرق زمین در ابداع صنعت چاپ نکرده است اما باید منشا این هنر را کشور چین دانست.
بنابراین مراحلی که چاپ را متحول کرده هنوز نامشخص می باشد. عبدالحسن آذرنگ در کتاب خود به این نکته اشاره می کند که :
یک کیمیاگر چینی به نام پیشنگ در حدود سال ۱۰۴۰ میلادی با استفاده از گل و یک چسب مخصوص ترکیبی را درست کرد و به وسیله آن حروف را ساخت و این حروف را در کوره پخت تا محکم شود. پیشنگ با در کنار هم قرار دادن حروف و محکم کردن آنها با وسیله ای فلزی، مخلوطی از خاکستر، موم و رزین را روی آن می مالید و صفحه ای که حروف روی آن قرار داشتند با ملایمت حرارت می داد. پس از اینکه نقش حروف بر روی صفحه منتقل می شد، قطعات حروف را با حرارت از هم جدا می کرد. بعدا، این کار پیشنگ را حروف چینی نامیدند.
بعد از قرن دوازدهم، غرب برای چاپ از قالب های چوبی حکاکی شده استفاده می کرد ولی در قرن پانزدهم دستگاهی ابداع شد که از جنس فلز بود و به صورت متحرک می توانست نسخه های متعددی از یک کتاب را با سرعت زیاد چاپ نماید.
البته تحولی که از قرن ۱۲ تا ۱۵ صورت گرفت بسیار آرام و کند بود اما این تحول در فاصله بین سال های ۱۴۴۵ تا ۱۴۵۰ میلادی شتاب زیادی گرفت و به بالاترین حد خود رسید.
یکی از اهالی مانیتس به نام یوهانس گوتنبرگ در صنعت چاپ نقش تاثیرگذاری ایفا نمود.
او چاپ یک انجیل را که به انجیل گوتنبرگ معروف شد در سال ۱۴۵۵ تمام کرد و این انجیل اولین کتابی بود که به وسیله چاپ متحرک تکثیر می شد. صنعت جدید چاپ در نیمه دوم قرن ۱۵ به سرعت در اروپا گسترش پیدا کرد.
در دهه ۱۴۶۰ میلادی چاپخانه های بسیاری در سرتاسر امپراتوری روم راه اندازی شدند و پس از ده سال به کشورهایی چون فرانسه، ایتالیا، اروپای شرقی و اسپانیا رسیدند.
یکی از شهرهایی که به مرکز چاپ معروف شد ونیز بود که تا سال ۱۵۰۰ میلادی، حدود دو میلیون نسخه کتاب در آنجا چاپ شد و تعداد چاپخانه های این شهر به صد عدد می رسید.
پس از ۲۰ سال از اولین تلاش هایی که گوتنبرگ برای چاپ انجام داد، صنعت چاپ در شهرهای فلورانس، ونیز، لیون و پاریس به وسیله سطوح برجسته به صورت محدود رواج پیدا کرد.
به دلیل هزینه های زیاد، دستگاه چاپ تنها برای افراد ثروتمند در دسترس بود و به همین جهت برای زمان طولانی مورد استقبال عموم قرار نگرفت. پس از گذشت ۳۰۰ سال از ساخت دستگاه چاپ گوتنبرگ در سال ۱۷۹۶ میلادی، شخصی به نام آلوئیس زنه فلدر که یک نمایش نامه نویس اهل آلمان بود، لیتوگرافی یا چاپ سنگی را اختراع نمود.
نحوه کار به این صورت بود که متنی را بر روی سنگ حکاکی می کردند که می توانست در حدود ۷۵۰ صفحه را به خوبی چاپ کند.
بدون دیدگاه