روز صنعت چاپ
بنرهای تبلیغات، تصویر‌ها، کارت ویزیت، شناسنامه، عکس‌ها و…، همه مدیون صنعت چاپ هستند. در واقع با اختراع دستگاه چاپ و ظهور صنعت چاپ در دنیا انقلابی بزرگی به وجود آمد که از طریق آن صنایع زیادی بتوانند از آن بهره‌مند شوند. در ایران هم با ورود اولین دستگاه چاپ، موج پیشرفت در این صنعت به راه افتاد تا امروزه این صنعت به یکی از مهم‌ترین صنایع در دنیا تبدیل شود. به دلیل همین اهمیت ۱۱ شهریور ماه به عنوان روز ملی صنعت چاپ نام گرفته است.
تاریخچه چاپ
مخترع اولین دستگاه چاپ، گوتنبرگ بود که در سال ۱۴۵۶ انقلابی را در صنعت چاپ به وجود آورد. صنعتی که نقش آن را در همه جای زندگی می‌توان دید اما جالب است بدانید که اولین دستگاه چاپ، به روش صنعتی چاپ را انجام می‌داد، در حالی که قرن‌ها پیش از آن چاپ به روش سنتی در چین و ایران رایج بوده است تا جایی که بعضی از روش‌های چاپی مدرن الهام گرفته از چاپ سنتی در چین است.
در حقیقت فن چاپ را نباید با صنعت چاپ اشتباه کرد. فن چاپ، هنری بوده است که قرن‌ها توسط ملت‌های متمدن به کار می‌رفته است، در حالی که صنعت چاپ مانند سایر صنایعی که در زمان انقلاب صنعتی به وجود آمدند موجب سرعت و سهولت بیشتر در امر چاپ شد.
صنعت چاپ در ایران
برای قرن‌های متمادی فن چاپ در ایران مور استفاده قرار می‌گرفت تا اینکه برای اولین بار صنعت چاپ و تاسیس چاپخانه با ورود اولین دستگاه چاپ به ایران توسط میرزا زین‌العابدین تبریزی راه‌اندازی شد.
میرزا زین‌العابدین تبریزی در سال ۱۲۳۳ قمری ابزارآلات چاپ حروفی را به تبریز آورده و تحت حمایت عباس میرزا نایب السلطنه که در آن زمان حکمران آذربایجان بود چاپخانه کوچکی تاسیس کرد.
حدودا یک قرن بعد از تاسیس اولین چاپخانه، نوه میرزا زین‌العابدین، ماشین چاپ را از اروپا خرید و از راه استانبول به تبریز وارد کرد.
برای استفاده از این دستگاه نیز ۸ نفر متخصص صنعت چاپ را با خود به تبریز آورد.
دختر حاجی حاج آقا علمیه درباره ورود ماشین چاپ به تبریز در کتاب «اولین‌ها» نوشته حسین امید می‌گوید: «زمان حمل گاومیش‌های حامل دستگاهای چاپ از کوچه‌های تنگ و باریک محله منجم تبریز به اجبار دیوارهای تعداد زیادی از خانه‌های همسایه‌ها را فرو ریخته و خراب کردند که حاجی حاج آقا هزینه بازسازی دیوارهای فرو ریخته را نیز متحمل شدند و این‌گونه بود که چاپ، وسلیه ارتقا فرهنگ و ماشین تولید علم به ایران رسید.»
چاپ تصویری در ایران
پیدایش چاپ تصویری در ایران مربوط به دوره محمدشاه است. نخستین کتاب شناخته شده که چاپ مصور شد، کتاب «لیلی و مجنون» مکتبی بود که در سال ۱۲۵۹هـ. ق به چاپ رسیده است. در چهار صفحه از این کتاب چهار تصویر وجود دارد که با مرکب چاپ ترسیم و به معمول زمان با دست آن‌ها را رنگ کرده‌اند. پس از آن در سال۱۲۶۴قمری «دیوان فضولی بغدادی» را با بیست تصویر به چاپ رساندند.
بعد از آن کتاب «روضه المجاهدین» با هشت تصویر چاپ شد. از اول محرم سال ۱۳۰۰هجری قمری که اولین شماره روزنامه «شرف» منتشر شد تا سال ۱۳۰۹هـ. ق هشتاد و هفت شماره آن دارای تصاویر بود. روزنامه «شرافت» هم که از صفر ۱۳۱۴ هـ. ق به چاپ می‌رسید مصور بود.
روزنامه وقایع اتفاقیه به عنوان اولین روزنامه دولتی و دومین روزنامه ایرانی نیز از شماره ۴۷۰ (مورخ پنج شنبه ۲۱ محرم ۱۲۷۷) به بعد، مصور است و در مدت چهار سال ۸۸ شماره آن را مصور چاپ کرده‌اند. از آن پس، بهره‌گیری از چاپ مصور به تدریج در روزنامه‌های دیگر نیز معمول شد.
اولین فرد ایرانی که چاپ تصویری را فرا گرفت، آقا میرزا عبدالمطلب نقاش باشی اصفهانی بود. میرزا عبدالمطلب از طرف امنای دولت به فرنگ فرستاده شده و در آن جا چاپ تصویری آموخته بود. وی از هوشمندان عصر خود بود و افراد دیگری از جمله آقا میرزا ابوتراب نقاش مخصوص وزارت انطباعات چاپ مصور را از او فراگرفته‌اند. در نظر داشته باشیم که میان چاپ سنگی مصور و چاپ سربی مصور تفاوت بود.
چاپ سنگی مصور همانند چاپ معمولی بود و تنها تفاوت آن به مهارت نقاش در ترکیب مرکب چاپ برمی‌گشت که مرکب آن را از مرکب معمولی غلیظ تر می‌ساخت اما چاپ سربی مصور منوط به گراورسازی بود و هم‌زمان با پیدایش چاپ مصور در ایران، در اروپا با استفاده از تیزاب مطالب را روی چوب می‌کندند و از روی مدل حاصله به چاپ می‌رساندند.
نام گذاری صنعت چاپ در ایران
روز 11 شهريورماه به‌عنوان روز ملي صنعت چاپ در سال 1382 و با تلاش اسدالله جامي (مدير كل وقت دفتر امور چاپ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) انجام شد. در آن زمان اهالی صنعت چاپ به شوراي فرهنگ عمومي درخواست دادند و توضيحات بسياري براي لزوم ورود اين روز در تقويم مطرح کردند تا در نهايت اين شورا به اين جمع‌بندي رسيد كه روز ملي صنعت چاپ به رسميت شناخته و 11 شهریورماه به‌عنوان روز ملی صنعت چاپ در تقویم نامگذاری شود.
